Doğu Umman’ın yeraltında, bugüne kadar fark edilmemiş gizemli bir oluşum keşfedildi. Bilim insanları, yüzeyin yaklaşık 660 kilometre altında, Dünya’nın çekirdeğine yakın bir noktadan yükselen sıcak ve yumuşak bir kaya sütununun varlığını ortaya çıkardı. “Hayalet sütun” olarak isimlendirilen bu yapı, yüzeye ulaşmadığı ve volkanik faaliyet göstermediği için şimdiye dek görünmez kalmıştı.
Keşif, sarsıntılar sırasında yayılan sismik dalgaların suratını inceleyen araştırmacılar tarafından yapıldı. Sismik dalgalar, sıcak ve yumuşak malzemelerden geçerken yavaşlama eğilimi gösterdiğinden, bu dalgalardaki beklenmeyen yavaşlama yerin derinliklerinde alışılmadık bir yapının varlığına işaret etti. Yapının Umman’da rastgele bir volkanik faaliyet olmamasına karşın bu belirtileri göstermesi, araştırmacıların dikkatini çekti.
Araştırmayı yürüten grup, kelam konusu yapıya “Dani” ismini verdi. Dani sütununun çapının 200 ila 300 kilometre ortasında olduğu ve derinliğinin en az 660 kilometreye ulaştığı varsayım ediliyor. Bu sütunun etrafındaki kayalardan yaklaşık 300°C daha sıcak olduğu da tespit edildi. Fakat sütunun yüzeye ulaşmasını engelleyen yaklaşık 100 kilometre kalınlığında bir kaya katmanı bulunuyor. Araştırma grubundan Dr. Simone Pilia, “Sütun sıcak, lakin yüksek basınç nedeniyle yüzeye ulaşamıyor. Orada, sıkışmış halde duruyor” sözlerini kullanıyor.
Volkanik bir tehlike oluşturmaması, mahallî halk açısından rahatlatıcı. Modeller, Dani sütununun en az 40 milyon yıldır var olduğunu ve bu süreçte Hindistan kıtasal levhasının hareketlerine bile tesir etmiş olabileceğini gösteriyor. Ayrıyeten, Umman’daki birtakım bölgelerin tektonik hareket durmasına karşın hâlâ neden yükseldiğini açıklamada da bu yapının rolü olabileceği düşünülüyor.
Bu keşif yalnızca Umman’a mahsus değil. Bilim insanları, Dünya’nın farklı bölgelerinde de benzeri hayalet sütunların bulunabileceğini öne sürüyor. Bu sütunlar, bilhassa kalın kaya katmanları altında gizlenmiş olabilir. Üstelik bu çeşit yapıların varlığı, Dünya’nın çekirdeğinin daha evvel varsayım edilenden daha süratli soğuduğunu da gösterebilir. Bu durum, gezegenin ısı istikrarı, manyetik alanı ve hatta tektonik süreçleri hakkındaki bilgilerimizi tekrar gözden geçirmemizi gerektirebilir.
Dünya’nın iç yapısını anlamak için kullanılan dataların büyük kısmı, sismik dalgaların hareketlerine dayanıyor. Lakin Dani sütunu örneğinde olduğu üzere, kimi oluşumlar yüzeye hiçbir işaret vermediğinden yalnızca özel yerlerde kurulu hassas aygıtlarla tespit edilebiliyor. Dr. Pilia bu noktaya dikkat çekerek, “Dani’yi ortaya çıkaran şey, hakikat vakitte yanlışsız yerde toplanan datalar oldu” diyor.
Bu keşif, yeryüzünün derinliklerinin hala büyük oranda bilinmezlerle dolu olduğunu ve gezegenimizin iç dinamiklerini anlamanın ne kadar karmaşık lakin bir o kadar da heyecan verici olduğunu bir defa daha hatırlatıyor.
