Hapşırdığımızda birilerinin bize “Çok yaşa!” demesinin ya da gibisi yeterli dileklerde bulunmasının, aslında kökeni binlerce yıl öncesine dayanan global bir gelenek olduğunu biliyor musunuz? Günümüzde otomatikleşmiş bir nezaket sözü olsa da, bu alışkanlığın gerisinde epey değişik teoriler yatıyor.
Antik çağlardan Orta Çağ’a kadar uzanan devirlerde, beşerler hapşırmanın ruhun bedenden kısa müddetliğine ayrılmasına neden olduğuna inanıyordu. Bu nedenle, “Çok yaşa!” ya da “Tanrı seni korusun!” üzere sözler, ruhun berbat ruhlar tarafından ele geçirilmesini yahut geri dönememesini engellemek gayesiyle söylenirdi. Bilhassa Roma İmparatorluğu periyodunda, hapşırmanın ekseriyetle düzgün bir alamet, bir tıp kehanet olduğuna inanılır ve bu yüzden “Selamet” üzere dileklerle karşılık verilirdi.
En sık alıntılanan açıklamalardan biri , Kara Ölüm‘ün Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika’yı kasıp kavurduğu 14. yüzyıldan beri “Tanrı seni korusun” sözünün kullanıldığını argüman ediyor. Bu salgın hastalık sırasında hapşırık vebanın tehdit edici bir işareti olarak görülüyordu. “Tanrı seni korusun” yahut “çok yaşa” demek bir düzgün dilek olarak kabul ediliyordu.
Yüzlerce yıldır devam eden gelenek
Günümüzde ise, bu eski inançların birçok unutulmuş olsa da, hapşırma sonrası âlâ dilekte bulunma geleneği nezaket ve toplumsal bir alışkanlık olarak devam ediyor. Birçok kültürde, hapşırmanın akabinde yeterli niyet göstergesi olarak bir karşılık beklenir. Bu, hem hapşıran bireye verilen ehemmiyeti gösterir hem de toplum içinde yerleşik bir irtibat kuralı haline gelmiştir.
Kimi kültürlerde “Sağlık!“, bazılarında “Gürültüsüz yaşa!“, bazılarında ise yalnızca “Çok yaşa!” üzere farklı sözlerle bu gelenek sürdürülür. Yani, hapşırınca söylenen bu kelamlar, binlerce yıllık endişelerin, inançların ve nezaketin çağdaş hayatta yankılanan birer sembolüdür.
