Mars’a insan yerleşimi, Güneş Sistemi’ndeki en güçlü ortamlardan birine adım atmak manasına geliyor. Lakin, Kızıl Gezegen’de ömrü anlamak için çok uzaklara bakmamıza gerek yok. Ünlü bir uzay bilimci, Mars’ta kurulacak bir koloninin şartlarının, cezaevlerindeki hayatla pek çok benzerlik taşıyacağını argüman ediyor.
Bristol Üniversitesi’nden uzay sistemleri mühendisi Profesör Lucy Berthoud, hem mahkumların hem de astronotların karşılaştığı zorlukların misal olacağını vurguluyor. Bu zorluklar ortasında “yetersiz şahsî alan, çok kalabalık, makus yiyecek, gereksiz riskler, sıkı rejimler ve sonlu günlük aktiviteler” öne çıkıyor.
Astronotlar, Dünya’dan 225 milyon kilometre uzakta, Mars’ta kapana kısılmışken, cezaevlerinde mahpus kalan mahkumlardan çok daha derin bir yalnızlık hissiyle karşılaşabilir. En besbelli fark ise, astronotların istekli olarak bu vazifesi üstlenmeleri, meğer mahkumların özgürlüklerinin bir ceza olarak kısıtlanması.
Mars’ta astronotlar, kaynakların son derece sonlu olduğu bir ortamda, hayatta kalmayı öncelikli gaye kabul ederek, dar ve tehlikeli alanlarda küçük bir küme beşerle birlikte hapsolacaklar. Avrupa standartlarına nazaran bir cezaevi hücresinde kişi başına düşen alan yaklaşık dört metrekare olsa da, çok kalabalık nedeniyle bu alan birden fazla ülkede daha da daralabiliyor. Mars’taki şartlar ise daha da zorlayıcı olabilir. NASA’nın Apollo misyonlarında, Ay’a astronot gönderilmeden evvel, üç kişilik bir grup için yalnızca 6.2 metreküplük ömür alanı bulunuyordu. Bu tıp sıkışık ortamlar, gerilimin artmasına ve çatışma risklerinin yükselmesine yol açabilir.
Tehlikeler ve ruhsal zorluklar
Mars’ta astronotların yaşayacağı tehlikeler, cezaevlerinde karşılaşılanlarla ruhsal benzerlikler taşıyabilir. Profesör Berthoud, “Yüksek riskli bir ortamda yaşamak, daima bir tehdit algısını faal meblağ ve bu, uzun vadede ruhsal ve fizikî tesirler yaratabilir” diyor. Astronotlar, acil durumlarla başa çıkabilmek için özel olarak seçilseler de, uzun periyodik misyonlar bu avantajı ortadan kaldırabilir.
Günlük hayatın sistemi de benzerlik gösteriyor. Cezaevlerinde mahkumlar, yemek, uyku, çalışma ve dinlenme üzere tüm aktiviteleri sıkı bir biçimde planlamak zorunda. Birebir durum Mars’taki astronotlar için de geçerli. Memleketler arası Uzay İstasyonu’nda vazife yapan astronotlar, günde 15 saat çalışmak, iki saat zarurî idman yapmak ve sırf bir saat şahsî vakit ayırmak zorundalar. Profesör Berthoud, bu tür bir katı programın astronotlar üzerinde baskı oluşturabileceğini ve NASA’nın yönergelerine karşı gelmelerine neden olabileceğini belirtiyor.
Yemek ve beslenme zorlukları
Yemek konusunda da emsal durumlar kelam konusu. Cezaevlerinde mahkumların diyetleri, sıkı bir bütçe çerçevesinde düzenlenirken, Mars’taki astronotlar da taze materyal eksikliği ve sonlu besin çeşitliliği üzere zorluklarla karşılaşacak. NASA, Memleketler arası Uzay İstasyonu’ndaki astronotların yemeklerini daha lezzetli hale getirmek için uğraş sarf etse de, Mars’taki astronotlar için beslenme, taze eserlerin yetersizliği nedeniyle daima bir tasa kaynağı olabilir.
En besbelli benzerliklerden biri ise izolasyon hissi. Cezaevlerinde mahkumlar, dış dünyadan büsbütün kopmuşken, Mars’taki astronotlar da tıpkı halde toplumdan izole edilecek ve sadece sonlu bir biçimde bağlantı kurabilecek. Profesör Berthoud, Mars’taki izolasyonun, “sevdiklerinizden çok uzak olma hissi” yaratacağına dikkat çekiyor. Dünya’ya en süratli dönüş altı ay süreceğinden, bu yalnızlık duygusu daha da şiddetli hale gelebilir.
Mars’ta hayat, cezaevlerindekine emsal bir tecrübe sunacak olsa da, hayat alanlarının tasarımı konusunda kıymetli farklılıklar olacak. Mars üsleri, mahremiyet ve özerkliği en üst seviyede tutarak, monotonyayı kıracak manalı aktiviteler sunacak halde tasarlanmalı. Bu zorlukları aşmak, yalnızca Mars’taki hayat için değil, tıpkı vakitte Dünya’daki cezaevlerini daha yaşanabilir hale getirmek ismine da bir model oluşturabilir. Profesör Berthoud, “Daha fazla alan, daha fazla özerklik, daha fazla ferdileştirme ve daha fazla emel duygusu, gerilimli bir durumla başa çıkmakta herkese yardımcı olabilir” formunda açıklamada bulunuyor.
Mars’ta insan hayatının geleceği, sırf teknoloji değil, ruhsal ve toplumsal faktörler göz önünde bulundurularak şekillenecek. Bu bağlamda, Mars’ta hayat konusundaki araştırmalar, cezaevlerinin daha insancıl hale getirilmesi için de değerli bir rehber olabilir.
