Mor rengi seviyorsanız, bu rengin aslında fizikî olarak var olmadığını öğrenmek sizi biraz sarsabilir. Yeni bir araştırma, mor rengin aslında insan beyninin yarattığı bir illüzyon olduğunu ortaya koyuyor.

Bilim beşerlerine nazaran, kırmızı ve mavi ışık dalga uzunlukları tıpkı anda gözümüze ulaştığında, bu iki rengin görünür ışık spektrumunun zıt uçlarında yer alması beynimizde bir karışıklık yaratıyor. Beynimiz, bu karışıklığı çözmek için renk spektrumunu dairesel bir forma sokarak kırmızıyı ve maviyi birleştiriyor ve sonuçta mor rengi oluşturuyor. Görebildiğimiz manasında mor renk “gerçek” olsa da, aslında beynimizin iki zıt ışık dalga uzunluğu ortasındaki karmaşayı düzenleme uğraşıyla meydana geliyor.

Spektral renkler ve menekşe moru

Gökkuşağını düşündüğünüzde, menekşe morunun kırmızı ve mavinin birleşiminden oluşan mordan biraz farklı olduğunu fark edebilirsiniz. Bunun sebebi, gökkuşağındaki menekşe morunun, görünür ışık spektrumundaki spektral renklerden biri olmasıdır. Spektral renkler, her biri kendine mahsus bir dalga uzunluğuna sahip ışık tiplerinden oluşur. Menekşe moru, tıpkı vakitte güneş yanıklarına neden olabilen UV ışınlarını da kapsayan, spektrumun en kısa dalga boylarındaki ışığı temsil eder.

Işık gözümüze ulaştığında, renkleri görmemizi sağlayan koni ismi verilen özel hücrelere çarpar. Üç farklı cinste koni hücresi bulunur:

• Kısa dalga uzunluklarına hassas S konileri (mavi ve menekşe moru algılar),
• Orta dalga uzunluklarına hassas M konileri (yeşil ve sarı algılar),
• Uzun dalga uzunluklarına hassas L konileri (kırmızı ve turuncu algılar).

Her koni, görünür ışık spektrumunun farklı bir bölgesine cevap verir. Bir renge ilişkin ışık gözümüze ulaştığında, uygun koniler aktive olur ve bu hücreler, sinyalleri optik hudut aracılığıyla beynimize gönderir. Beynimiz, birinci olarak bu sinyalleri talamus aracılığıyla işler ve akabinde görsel korteks, bu bilgiyi tahlil ederek hangi konilerin ne kadar aktifleştiğini kıymetlendirir. Bu süreç sonucunda gördüğümüz rengin ne olduğu belirlenir.

Mor rengin illüzyonu

Bazı renkler, örneğin turkuaz üzere, birden fazla koniyi aktive ederek orta renkler yaratır. Lakin kırmızı ve mavi ışık kelam konusu olduğunda durum biraz daha farklıdır. Görünür ışık spektrumunun zıt uçlarında yer alan bu iki renk, beynimize nazaran yeni bir renk oluşturmak için birleşemez.

Beynimiz, hem S konileri (mavi) hem de L konileri (kırmızı) birebir anda aktive olduğunda bu durumu bir sorun olarak algılar. Bu karışıklığı çözmek için spektrumu bir daire formuna bükerek kırmızı ve maviyi birleştirir ve ortaya mor çıkar. Bu süreç, mor rengin büsbütün beynimizin yarattığı bir yanılsama olduğuna işaret eder.

Renk algısı: Gerçek mi, illüzyon mu?

Sonuç olarak, beynimiz moru görmemizi sağlayarak bizi fizikî olarak var olmayan bir rengi gördüğümüze inandırır. Gözlerimiz ve beynimiz birlikte çalışarak, görünür ışık spektrumu dışındaki bu yeni rengi algılar ve bizi onun “gerçek” olduğuna ikna eder. Bu da renk algısının ne kadar karmaşık ve büyüleyici bir süreç olduğunu bir defa daha gösteriyor.