Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) yayımladığı Uzay Etraf Raporu, gezegenimizin uzay çöpü meselesiyle ilgili büyüyen tehlikeleri bir kere daha gözler önüne seriyor. Uzaya gönderilen uydu sayısı her geçen gün artarken, yörüngede biriken enkaz ve uzay çöpleri önemli bir tehdit oluşturmaya devam ediyor. 2024 yılı, tarih boyunca en fazla enkaz üreten olaylardan kimilerine sahne oldu ve uzmanlar, Dünya’ya yakın uzayın giderek daha tehlikeli hale geldiği konusunda uyarıyor.
ESA’nın raporuna nazaran, Dünya’nın yörüngesinde 1,2 milyondan fazla, 1 santimetreden büyük obje bulunuyor. Bu objelerden 50.000’i, çarpışma durumunda çalışan bir uyduyu yok etmeye yetecek büyüklükte (10 santimetre yahut daha büyük). Fakat bu sadece tespit edilebilen objelerin sayısını temsil ediyor. Ölümcül süratlerde hareket eden daha küçük kesimler ise çoğunlukla tespit edilemeden yörüngede dolaşıyor ve çoklukla tehlike fakat çok geç olunca fark ediliyor.
2024’te uzay çöpü krizini daha da kötüleştiren değerli olaylardan biri, Ağustos ayında patlayan Çin Long March 6A roketi oldu. Bu olay, yörüngeye yaklaşık 700 yeni kesim ekledi ve uzay enkazı problemini daha da derinleştirdi. Böylesi olaylar, sadece gelecekteki misyonlar için değil, mevcut uyduların güvenliği için de kritik bir tehdit oluşturuyor.
Risk varsayımsal değil
Uzay çöplerinin yarattığı riskler sadece varsayımsal bir durum değil. Hava durumu takipçileri, GPS sistemleri ve öteki kritik uydular, her gün yörüngedeki enkazlardan kaçmaya çalışıyor. Milletlerarası Uzay İstasyonu (ISS) bugüne kadar birçok defa uzay çöpleri nedeniyle hareket yapmak zorunda kaldı. ESA, günde üçten fazla sağlam objenin Dünya atmosferine girdiğini varsayım ediyor. Bu durum, enkazların hem uydular hem de Dünya üzerinde yaratabileceği potansiyel ziyanları gözler önüne seriyor.
Starlink üzere ticari mega takımyıldızların sayısı süratle artarken, yörüngedeki faal uydu yoğunluğu kimi bölgelerde mevcut enkaz yoğunluğuna yaklaşıyor. Her geçen gün yörüngeye yeni uydular yerleştirilirken, bu durumun hem uydu hem de enkaz sıkıntısını daha da kötüleştireceği öngörülüyor. Dünya’nın uzay enkazı sorunu, denetim altına alınmadığı sürece gelecekteki uzay keşiflerinin sürdürülebilirliğini tehdit edebilir.
Görevi sona eren uydular
Uyduların uzay çöpleri yaratma potansiyeli, vazifesi sona eren uyduların yörüngeden inançlı bir halde çıkarılmamasıyla daha da artıyor. Uydular yörüngeden çıkarılarak atmosferde yakılsa bile, bu sürecin ozonu zehirleme riski bulunuyor. Kalan yakıtların boşaltılamaması yahut fonksiyonsuz uzay araçlarının düşük yörüngelere hareket ettirilmemesi, çarpışma ve parçalanma riskini artırıyor.
ESA, tüm uydu fırlatmalarını durdurmanın bile enkaz problemini büsbütün çözmeyeceğini belirtiyor. Hatta yeni uydular fırlatılmasa bile, yörüngede devam eden parçalanmalar enkaz düzeylerini yükseltmeye devam edecek. Enkaz azaltma yönergelerine ahengin ticari bölümde yavaş yavaş güzelleştiği belirtilse de, bu uğraşlar şimdi enkaz oluşum suratını durduracak düzeyde değil.
ESA’nın raporu, uzay çöplerinin tehlikesini açıkça ortaya koyuyor. Şayet yakın vakitte kapsamlı bir paklık çalışması başlatılmazsa, uzay keşfinin sürdürülebilirliği önemli bir tehdit altında olabilir.
