Aşılar, çağdaş tıbbın en büyük başarılarından biri olarak kabul edilir ve dünya genelinde milyonlarca hayatı kurtarmıştır. Lakin, aşı dağıtımının ve depolanmasının önündeki en büyük lojistik pürüzlerden biri, birçoklarının titizlikle soğuk şartlarda saklanması gerekliliğidir. Dünyanın bilhassa uzak yahut gelişmekte olan bölgelerinde, aşıların üretim noktasından son kullanıcıya ulaşana kadar bu kritik soğuk zinciri sürdürmek hem kuvvetli hem de epey maliyetlidir.
Geleneksel soğuk zincir sistemindeki kopmalar yahut yetersizlikler nedeniyle, üretilen aşıların yaklaşık yarısının kullanım noktasına ulaşamadan bozulduğu ve israf olduğu varsayım edilmektedir. Bu durum, aslında şiddetli şartlarda yaşayan yahut altyapısı yetersiz olan nüfuslar için aşı erişimini önemli halde kısıtlamaktadır. Sağlam soğutma sistemlerine erişimin kısıtlı olduğu yerlerde, hayat kurtarıcı aşı dozlarını ulaştırmak büyük bir sorun olmaya devam etmektedir.
Ancak, Birleşik Krallık merkezli biyoteknoloji şirketi Stablepharma, bu esaslı sorunun üstesinden gelebilecek çığır açıcı bir tahlil geliştirmiş olabilir. Şirket, insan denemelerine başlanan ve global aşı dağıtımında potansiyel bir ihtilal yaratması beklenen dünyanın birinci soğuk ortamda saklanması gerekmeyen aşılarını geliştirdiğini duyurdu. Bu tezli çalışma, Birleşik Krallık hükümeti ve Ulusal Sıhhat ve Bakım Araştırmaları Enstitüsü (NIHR) ile yakın işbirliği içinde ilerliyor.
Stablepharma’nın bu alandaki birinci adayı, SPVX02 olarak isimlendirilen ve tetanos-difteri aşısının özel olarak yine formüle edilmiş bir versiyonu. Bu yenilikçi aşı, klasik muadillerinden temel bir farkla ayrılıyor: -20°C üzere dondurucu soğuklardan 40°C üzere yüksek sıcaklıklara kadar geniş bir aralıkta stabil kalabiliyor ve soğutma gerektirmeden 18 aya kadar uzun bir raf ömrüne sahip. SPVX02 şu anda Southampton Üniversitesi Hastanesi’nde kritik klinik denemelere tabi tutuluyor.
Aşıların “sıcaklık sorunu” bitiyor mu?
Bu termostabil aşı teknolojisi, aşı israfını kıymetli ölçüde azaltma potansiyelinin yanı sıra, en büyük etkiyi aşı erişimi alanında yaratabilir. Soğuk zincir zorunluluğunun ortadan kalkmasıyla, sıhhat uzmanları hayat kurtarıcı dozları daha evvel ulaşılamaz olan uzak köylere, çatışma bölgelerine yahut altyapısı sağlam olmayan savunmasız topluluklara çok daha süratli ve kolay bir formda ulaştırabilir. Bu gelişme, global sıhhat eşitsizliklerinin azaltılmasına büyük katkı sağlayabilir.
Stablepharma’nın vizyonu yalnızca tek bir aşıyla da sonlu değil. Şirket, buzdolabı gerektirmeyen formatlara uyarlanmaya uygun 60’tan fazla aşı adayı belirlemiş durumda. Ayrıyeten, geliştirilen üretim sürecinin, soğutma yahut dondurma adımları olmadan yılda milyonlarca doz üretecek formda basitçe ölçeklenebileceğini öngörüyor.
Klinik denemelerin muvaffakiyetle tamamlanması halinde, Stablepharma’nın bu çığır açıcı soğutulmamış aşılarının 2027 üzere erken bir tarihte dünya çapında kullanıma sunulabileceği belirtiliyor. Bu gelişme, aşıların üretiminden uygulanmasına kadar tüm süreci kökten değiştirme ve global aşı erişimini kıymetli ölçüde güzelleştirme potansiyeli taşıyor.
